Basiliek H.H. Agatha en Barbara
Het belangrijkste monument in Oudenbosch is de Basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara. De kerk werd gebouwd tussen 1865 en 1880 en werd in 1912 tot basilica minor verheven. De kerk is een verkleinde kopie van de Sint-Pietersbasiliek, met het front van de Sint-Jan van Lateranen te Rome. Architect is P.J.H. Cuypers, doch de voorgevel is voltooid onder leiding van G.J. van Swaay.
Stijlperiode
Pastoor Willem Hellemons gaf opdracht tot de bouw van de kerk, ter vervanging van de gotische kerk van Oudenbosch. Hellemons had in Rome gestudeerd en was daar onder de indruk geraakt van de kerkelijke architectuur. Hoewel de pastoor een afkeer had van gotiek en neogotiek was het juist P.J.H. Cuypers, bij uitstek de architect van de neogotiek, die de opdracht kreeg om de nieuwe kerk te ontwerpen. Cuypers vertrok hiervoor naar Rome om daar met name de ‘Sint-Pieter’ te bestuderen. Na zijn reis naar Rome ontwierp Cuypers de kerk in Oudenbosch zoveel mogelijk gelijkend op de St. Pieter. Mede op initiatief van de bouwpastoor richtte hij zich voor de voorgevel op de St. Jan van Lateranen eveneens in Rome.
Het gebouw is een vreemd element in het oeuvre van de architect omdat zowel de stijl als de uitvoering tegen zijn denkbeelden ingingen. Qua stijl benadert de kerk dicht het door Cuypers verfoeide neoclassicisme. Hetzelfde geldt voor het interieur, waar met name veel met marmerpatronen beschilderd hout en stucwerk is toegepast. Omdat nergens de hand van Cuypers te herkennen is, is vaak betwijfeld of hij de kerk wel echt heeft ontworpen. Verschillende documenten, waaronder bouwtekeningen en begrotingen, dragen echter zijn handtekening. De voorgevel, die pas in 1892 werd voltooid, is gebouwd naar het oorspronkelijk ontwerp dat is ontstaan door de samenwerking tussen Hellemons en Cuypers. In 1911 is op het kerkplein een monument geplaatst voor de Nederlandse zouaven, die juist in de jaren dat een begin is gemaakt met de bouw van de kerk, in grote getale via Oudenbosch naar Rome trokken om de pauselijke staat te verdedigen
Interieur
Het interieur is rijkelijk versierd met schilderingen en beelden. Langs de wanden in de zijbeuken hangen schilderijen die de kruisweg van Jezus voorstellen. In de rechterzijbeuk staat een kleine kopie van de Pietà van Michelangelo. In het middenschip staan in de nissen van de pilaren grote beelden van de apostelen. Onder de kansel bevindt zich het beeld van St. Petrus in zittende houding. Er is een tombe-altaar met een goudkleurig baldakijn. Tegen de schuine zijden van de vier hoofdpilaren staan beelden van de kerkvaders Athanasius, Ambrosius, Augustinus en Johannes Chrysostomus.
Koepel
De basiliek is 81 meter lang, 55 meter breed en het hoogste punt van de koepel is 63 meter. Er is één grote koepel (20 meter doorsnede en 51 meter hoog) en er zijn verschillende kleinere koepels. De koepel is via een smalle trap te beklimmen en de schilderingen aan de binnenkant van de koepel zijn zo van dichtbij te bekijken. Via de koepeltrap naar beneden komt men in de winkel.
Onder de koepel staat een Latijnse inscriptie. De tekst is afkomstig uit het Evangelie volgens Mattheüs 16,18 en is een kopie van de inscriptie onder de koepel van de Sint-Pieter.
TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM.
TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM
Jij bent Petrus (rots), en op deze rots zal ik mijn kerk bouwen.
Aan jou zal ik de sleutels van het Koninkrijk der Hemelen geven
Altaar
Het sacramentsaltaar is ontstaan onder pastoor Rovers in 1903. Er staan grote beelden van de kerkleraren Gregorius de Grote, Basilius, Gregorius van Nazianze en Hiëronymus van Stridon voor. Naast het altaar staat links het beeld van Bonaventura en rechts het beeld van Thomas van Aquino. Deze zijn gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer J.F. de Vriendt. In de goudkleurige achterwand van het altaar zit een gebrandschilderd raam met een duif, het zinnebeeld van de Heilige Geest.
Dichtbij het altaar staat het beeld van Maria met kind. In de nissen aan de wanden van de voorkerk staan beelden van de evangelisten Lucas en Marcus, de apostelen Petrus en Paulus, van de heiligen Norbertus, Juliana, Margaretha-Maria Alacoque en Johannes Nepomucenus.
Orgel
Het orgel is gebouwd door Ludwig König in 1772. Op 3 augustus 1773 werd het orgel in gebruik genomen. In 1941 is het orgel door Jan Vermeulen uit Alkmaar omgebouwd en uitgebreid naar een elektro-pneumatisch systeem. De orgelkas is voorzien van twee engelen met het wapen van paus Leo XIII. De restauratie c.q. ombouw van 1941 bleek in de loop der jaren geen gelukkige geweest te zijn. Het gekozen systeem liet het in technisch en esthetisch opzicht steeds meer afweten.
Vanaf 1975 zijn er nieuwe restauratieplannen gemaakt. Na veel onderzoek en nog enkele aangepaste plannen werd aan de firma Verschueren de opdracht (nieuwbouw in historische stijl) verstrekt. Medio 1987 is, na het sluiten van een contract, het pijpwerk naar het atelier in Heythuysen vervoerd en zijn de niet meer te benutten onderdelen verwijderd. De kas is ter plaatse gerestaureerd en gecompleteerd, gereinigd en opnieuw geschilderd en verguld; ontbrekende panelen in de zijwanden en in de onderbouw zijn gecompleteerd en ook is het dak weer sluitend gemaakt. De orgelkas is geheel naar voorbeeld van de orgelkas van de sacramentskapel in de St. Pieter.
Door rijksadviseur O.B.Wiersma is, in samenwerking met de orgelmakers en met J.J. van der Harst, al het historisch pijpwerk onderzocht op stijlkenmerken, inscripties, mensuren (maatverhoudingen) etc. Al doende kwam steeds meer van het oude werk boven water en kon er een splitsing worden gemaakt in pijpwerk van König, pijpwerk van onbekende herkomst uit de eerste helft van de 19e eeuw, dat een opmerkelijke overeenkomst met het werk van de orgelmaker Van Hirtum uit Hilvarenbeek vertoont; pijpwerk uit de periode 1883-93, een aantal pijpen van onbekende herkomst en tenslotte het materiaal uit 1941. Van het orgel uit 1773 bleek geen enkel register geheel te zijn verdwenen. Wel hadden in de loop van vele jaren verschillende opschuivingen en wijzigingen plaatsgevonden.
(bron: Wikipedia)
Stichting Behoud Basiliek
Op 1 april 1954 is de stichting bij notariële akte opgericht en stelt zich het behoud van de Basiliek ten doel. De restauraties en onderhoudswerkzaamheden tussen 1959 en 1988 zijn in opdracht van en voor rekening van de stichting verricht. Thans draagt de stichting belangrijk bij in het door de overheid gesubsidieerde onderhoud. De hiervoor benodigde financiële middelen verkrijgt de stichting onder andere van de leden van het Genootschap der Zouaven. Het lidmaatschap hiervan wordt van harte aanbevolen. Contactpersoon is J. Bedaf, (06) 256 33 439.
Stichting Promotie Basiliek
De stichting Promotie Basiliek is op 7 april 1995 opgericht bij notariële akte en heeft ten doel:
- het openstellen van de Basiliek voor bezoekers,
- het bevorderen van het bezoek aan de Basiliek,
- het organiseren van activiteiten ter bevordering van de bekendheid van de Basiliek en
- het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.
De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door:
- het instellen van een ordedienst,
- de verkoop van devotionalia, boeken, cd's en souvenirs,
- uitgeven van bezinningsteksten bij projecten in de Basiliek,
- het verzorgen van rondleidingen en
- het promoten van de Basiliek in de ruimste zin van het woord.
De stichting doet haar werkzaamheden met onbezoldigde vrijwilligers.
Voor een rondleiding reserveren of informatie over de kerk:
Contactpersoon is J. Bedaf, (06) 256 33 439.